Xalayaa Banaa Uummata Oromootiif: Daniel Bariisoo Areeriitiin

Guyyaa: Waxabajjii 14, 2018.

Xalayaa Banaa Uummata Oromootiif.

Dhimmi: haala yeroo kan shira Woyyaanee saaxiluufi  gorsa of eeggannoo taasifamuu qabu.

Nageenni badhaadhaa, yaa uummata Oromoo biyya keessaafi biyya alaa jirtanu? Aadumaafi jedhe malee, hanga Woyyaaneen jirtu nageenni itti fufiinsa qabu hin jiru. Jijjiirama amma guutuu biyyaattii fi Oromiyaa keessatti dhufaa jirutti hinaaftee, haalli Woyyaaneen amma itti jirtuufi karoorri isii nama rifachiisa. Amma yeroo xalayaa kana barreessaa jiru, halkan keessa saatii sagal. Manni bareedaan faranjiitiifi bullukkoon ho’aan faranjii hirriiba dansaa naaf fiduu hin dandeenne.   

Shirri Woyyaaneen xaxaa jirtu hedduu namatti dhaga’ama. Yeroo ammaa kana guutuu biyyaa keessatti waan ibiddi qabateefi jeequmsi bu’e fakkaata. Kana kan godhaa jiru, Woyyaaneefi ergamtoota Woyyaaneeti.   Woyyaaneen sababni isiin biyya ibidda itti qabsiiftee jeeqaa jirtuuf, Labsii Yeroo Muddamaa deebistee labsachuuf.  Sababni isaalle, wanti isaan amma harkaa qabanuu waraanaafi damee tikaa waan ta’eef, karaa isaan ittiin biyya saamuu danda’anuun keessaa inni guddaan, karaa Labsii Yeroo Hataattamaa/Muddamaati.  Ergamtoota Woyyaaneetiifi Woyyaanee magaalotaafi gandoota hunda keessa jiranu sirritti hordofuun to’achuun dirqama ta’a.  Jarri kun biyya isaanii Tigraay akka biyya biraatti ijaaruufi tasgabbeessuun biyya teenna ammoo barbadeessitee saamtee onsuu barbaaddi.

#TeamLammaa fi bulchiinsa Dr. Abiyyi Amhad kanalletti hinaaftee waan of gootu wallaaltee jirti Woyyaaneen. Dubbii himaan mootummaa naannoo Oromiyaa Dr. Nagarii Leenchoo ille, balaa amma daangaa Oromiyaa irraa bifa walitti bu’iinsaatiin dhaqqabaa jiru kanaan, “dubbiin dubbii addaati malee, dhimmaa daangaati miti; uummanni keenyas akkasitti hubachuu qaba” jedhaaneeran.

Akka ilaachaafi hubannoo kiyyatti, gabaabumatti Woyyaaneen waan gurgurdaa saddeet hojjataa jirti:

1)    Woyyaaneen olaantummaa isii jalaa tuqame deebifachuuf shiraan wixxifataa jirti. Olaantummaa duraanii san yoo qabaatane malee, biyya saamuu hin dandeettu. Isaan yoo biyya saamuun akka silmitti xuuxan malee jiraachuu hin danda’anu. Akkasuma, waan waggaa 27f saamaniin dinaagdee Itoophiyaa guutumaa guututti harkatti galfatanii Itoophiyaa hiyyoomsanii jiran.  Bara dheeraa dura,  bittaan lafaa fi liiziille hin eeyyamu ture tarsiimoon ‘Ihaadegii’. Akka isaan jedhaa turanitti, “yoo amma lafti haa bitamuu yookiin gurguramuu jedhaamee, kan maallaqa qabu Nafxanyoota waan ta’eef isaanittuu waan hunda qabata…”  jedhaan turan. Amma kunoo erga diinaagdee duraan harka ormaatti sodaataa turan san caccabsanii harkaa guuratanii guutumaa guututti harka Hiwwaati-Woyyaanee galchuun Itoophiyaa keessatti Impaayeera diinaagdee ijaarrataniin duuba, tarsiimoo sanille jijjiirane.  Amma kunoo as guloo tanaayyuu, qabeenna Itoophiyaa kampaanii dhuunfaatiif gurgurraa jedhaa jiran. Kampaaniileen dhunfaa kunneen irra jireessi Woyyaanuma akka ta’an dagachuu hin qabnu.

2)    Yeroo Dr. Abiyyiifi gareen isaanii hidhamtootaa Woyyaaneen hiite biyya keessaa hanga tokkos ta’e gadi dhiisisaniifi,  yeroo sabboontoota Woyyaaneen biyyaa baaste biyya ollaa keessatti hidhamaniifi baqaan jiraatan  Dr. Abiyyi biyya ollaa /alaa dhaqanii hiiksisanii gara biyyaatti galanuun, Woyyaaneen mana keessa jeeqxee ibidda Itoophiyaatti keessattuu Oromiyatti qabsiisa jirti. Woyyaaneen saboota ollaa Oromoo hundumaa Oromoo irratti kaasaa jirti. Woyyaaneen keessumattuu, maqaa Oromootiin ummata Amaaraa naannoo Oromiyaa keessa jiranirraan miidhaa geessisuun, tokkummaa fi walhubantii Oromoofi Amaara jiddutti uumamtee Woyyaanee sodaan fincaan keessaa yaaste kana deebisanii dukkaneessuu barbaadan. Kanaan duralle,  Woyyaaneen maqaa  Oromootiin  uummata Amaaraa Oromiyaa keessatti duuchaan ijjeestee  filmii dokumantariille irratti hojjattee higa tokko ittiin daldalataa baate.   Akkasuma maallaqani cubbuu guddaa hojjachuuf humna qaba. Ammatti kan maallaqa saamee tuulatee jiru Woyyaaneedha. Kanaafuu ergamtoota badii Woyyaaneen maallaqaan Oromiyaa keessatti bobbaastu dammaqnee eeguun ofiifi biyya keennalle baraaruu qabna. 

3)    Woyyaaneen bulchiinsa qawwee qofa waan beektuuf, kan amma harkaa qabanis qawwee waan ta’eef, labsii yeroo muddama deebisanii labsachuuf abdidda guutuu biyyaatti qabsiisaa jiran. Woyyaaneen karaa qawwee malee bulchiinsa waan hin beekneef, amma bulchiinsa haaraa daandii haareya saaquuf tattaafatu kana falleessuuf biyya jeeqxee, labsii yeroo muddaamaa isaanii deebisanii labsachuu barbaaddi. Labsiin Yeroo Muddamaa uummata keennaaf saamamuu, du’a, ukkaamsaa, hidhaafi kkf.  Labsiin Yeroo Muddamaa  Woyyaaneef ammoo, sa’a dhaltiiti.

4)    Fudhatama Dr. Abiyyi Ahmad maqaa Oromootiin argachaa dhufetti  hinaafanii if ajjeesuu waan gahaniif, Woyyaanonni maqaa Dr. Abiyyiifi Oromoo balleessuuf qabsoo cubbuu ijibbaataa taasisaa jiran.

5)    Hidhamtoota siyaasaa Oromoo akka gadi dhiifamaniifi, kan biyyaa bahelle akka biyyatti galanu waamichi taasifamaa jiru kun  Woyyaanee fi leellistoota Woyyaaneetti sodaa guddaa uumeera.

6)    Qeerroo fi tokkummaan Oromoo, akkasuma walhubannaa fi waltumsi dhaabolee Siyaasaa keessumattuu OPDO  fi BADEN jidduutti uumametti  sodaan guddaan waan itti dhaga’amee jiruuf,  Erteraa waliin araara fedhan; garuu uummanni Tigiraayii irra jireessi shira dulloonni Woyyaanee xaxxe kana  hin hubanneef.

7)    Woraanni Woyyaanee, “ABO fidaa” jechuun ummata nagaa ijjeessuun #teamLammaa yookiin OPDO haarayaa, poolisii Oromiyaatii fi ummata Oromoo waldhabsiisuuf halkaniifi guyyaan karaa waraanaatiin hojjataa jiran.  ABO jechuun adda bilisummaa Oromooti malee hiika biraa hin qabu. Yoo Oromoon bilisoomeefi yoo mirgi Oromoo guutumaa guututti kan kabajamu ta’e, ABO waan bosonaafi biyya ollaatti rakkatuuf hin qabu. ABO’n mirga uummata Oromoo sarbameef bosona seenee malee, nagaya booressuuf yookiin dhiiga namaa dheebotee yookiin  lubbuufi jireenna badduu isaas jiraachuu  jibbee miti. Garbummaa fi roorroon Oromoo irra osoo jirtu jireenni qabsa’ootaafi sabboontootatti hadhaawee bosonniifi manni hidhaa jiruu sabboontoota Oromoo ta’aa dhufeera.   Maqaa qabsoo ABO’n taasisee bu’aa argameen,  namoonni hedduun abbaa itti dhama’e ABO caalaa buddeena furdaa kan ittiin nyaataa jiranille akka guutanee jiranu dagatamuu hin qabu. ABO’n kaayoodha; Abaa’ummaan sabboonummaadha. Abaa’ummaan ilaalcha; bakka mirgi Oromoo sarbamaa jirutti ABO uummata Oromoo keessaa baasna jechuun galaana sinii bunaatiin waraabanii gogsuuf yaaluudha.   Kana waan ta’eef, eeyyama mootummaa Naannoo Oromiyaa malee waraanni Woyyaanee Oromiyaa keessa qubatee “ABO fidaa” jechuun  ummata ijjeesaa  jiru, Oromiyaa gadi dhiisee bahuu qaba. Woraana amma Oromiyaa keessatti keessumattuu, Wallaga, Gujii, Booraana faa keessatti ummata keenna ijjeessaa jiru, OPDO’n baasuu qabdi. Yoo waamichaafi afeerraa OPDOtiin ta’e, OPDO’n asirratti ijjannoo isii ifa godhuu qabdi.

Injifannoofi bu’aan amma argamaa dhufe kun kan dhaabbilee siyaasaa Oromoo  gara garaatiifi kan qaamota Oromoo hedduuti malee,  kan OPDO yookiin kan ABO, yookiin kan Jawar Mohammad qofaa miti. Hundi keenyaa qooda keessaa qabna.  Garuu “hodheen namaa kan goode; hidheen namaa kaan gudunfe” akkuma mammaaksi jedhu, kan kuun hodhu kuun diiguun, kan kuun gudunfu kuun hiikuun diina/Woyyaanee Oromoo irratti goobsuu waan ta’eef, dhaabbileen siyaasaa Oromoo gara garaatiifi  qaamoti qabsoo Oromoo adda addaa walhubachuu, walkabajuufi waldanda’uun yeroo ammaa keessatti murteessaadha. Ilaalchi siyaasaa nuun waldhabsiisuu hin qabu. Ilaalcha siyaasaa keenyatti adda adda male, biyyi keenya, afaan keenya , aadaan keenyaa fi wantoonni keenna hedduun tokko.  Garuu Woyyaaneen Oromoofi Oromiyaa balleessaa jirti waa ta’eef, nuttuu hin beekkanne malee hunduma keenyaa walitti  balleessaa jirti.  Keessaattuu irra jireessaan yeroo kana keessa kan walhubachuun qabanu, OPDO fi ABO dha. Duraanuu OPDO fi ABO, akkasuma Oromoo fi Amaara jidduu dhagaa cubbuu kan kaa’ee jara addaan fageessee kan  ittiin daldalaa turte Woyyaaneedha. Amma olaantumman Woyyaanee sun waan jidduu Oromootii ka’uuf reeqqiseef, Oromoo olaantummaa Woyyaanee daraanuu dhabmsiise walitti dhufee rakkoo jidduu isaanii jirtulle ofumaaf furachuu qaba.  

 ABO fi OPDO ille ilmaanuma Oromooti. Oromoo, Oromoo irraa kan ittisuufi Oromoo kan Oromootti araarsulle Woyyaanee moti. Yoo araaramane, ABO fi OPDO ille, afaan Oromootiin araaraman malee,  afaan Woyyaaneetiinii miti. Obboleessi OPDO Woyyaanee caalaa ABO akka ta’e, OPDO hubachuu qaba.  ABO’nille obboleessi ABO, Shaabiyaa caalaa OPDO akka ta’e, ABO’n hubachuu qaba.  Kun waan hin oolle: “Waraabessa harree irraa ittisan, galgalli harree kan waraabessaati. Durba qeerroo irraa ittisani galgalli durbaa kan qeerrooti” jedha mammaaksi. Akkuma mammaaksi kun jedhu, yeroon waa dhoksitii; yeroon dirqama waa walitti fiddi. Qeerroo fi durba walirraa ittisanulle gaafa guyyaan gahe yeroon walitti fiddi. Kan OPDO fi ABO ille kanuma; yeroon isaa amma ta’uun gaarummaa qaba.  

8)    Woyyaaneen harka Abdii Iilleetiin Oromiyaa bahaa fi Kibba Bahaatiin Oromoo ajjeesuun lafa Oromoolle saamaa jirti. Haleellaan maqaa poolisii liyyuu haayilii  naannoo Somaaleetiin uummata keenna daangaa irra jiranurra gahaa jiru hanka pireezidaantiin naannoo Somaalee Abdii Iileefi jeneraalonni Woyyaanee  gara Baha irra jiran irratti  tarkaanfii fudhatamuun,  yoo xiqqaate angoorraa hanga hin kaanetti nageenyi hin argamu. Maqaa Alshabaab Itoophiyaa irraa eegna jedhamuun Poolisii  Liyyuu Hayilii  jettee Woyyaaneen Agaazii afaan Somaalee dubbattu Baha biyyattii keessatti ijaarratte. Harka lafa jalaatiin garuu, woraana Oromoo akka  loluuf  Woyyaaneen ijaarratteedha. Poolisiin Liyyuu Haayilii  Alshabaab gara Bahaatiin Itoophiyaa irraa eegdi jedhame, poolisii Liyyuu hayilii Somaalee  maataan isiituu   Oromotti Alshabaab taatee jirti.  Obbo Lammaa Magarsaa fi Dr. Abiyyi Ahmad yeroo hedduu nagaa buusuuf jecha yaalii isaan taasisan kan dagatamuu miti. Kanaan duuba garuu, Abdi Iillee woliin haasawuun mana ijoolleen ganama ijaartee galgala diigdu fakkaata.  

Galaa  yaadaa kiyya har’aaf  isiniif qopheesse kanuumaan raawwadheera. Dhugaa qabanaa, ni injifanna!

Daniel Bariisoo Areerii irra.   

ኢትዮጵያ በተለይ የኦሮሞን ሕዝብ ካገለለች ሞቷን አፋጠነች

ኢትዮጵያ  ያለ ሕዝቦቿ ኢትዮጵያ ልትባል አትችልም! ኢትዮጵያ  የሰሜን አገራችን ክፍል፣ የኦርቶዶክስ ሃይማኖትና አማርኛ ቋንቋ ስላቀፈች ብቻ ኢትዮጵያ አትሆንም!

ኢትዮጵያ ማለት ሞላው ሕዝቦቿና መሬቶቿ ነው እንጂ የሰሜን አገራችን ክፍል፣ የኦርቶዶክስ ሃይማኖትና አማርኛ ቋንቋ ብቻ የሚትናገር አይደለችም! በመቶ በኢትዮጵያ ብር ኖቶች ላይ እንደሚናየው የአክሱም ሃውልት፣ የጎንደር የዓፄ ፋሲለደስ ቤተመንግስት፣ የኦርቶዶክስ ጳጳስ በድብቅ የተሰራ ምስል እና ወዘት ወደ ሰሜን አገራችን ክፍል እሴቶችን ብቻ እንደሚያሳዩ/እንደሚወክሉ ማስረጃ  የሚሰጠን ነው። የገዳ ስርዓትን የሚያሳይ አባ ገዳውስ ዬታለ? የኦርቶዶክስ ጳጳስ እንዳሳዩት የሙሲሊም ሼክ የታሌ? ከሰሜን አገራችን ክፍል በስተቀር ሌላ የኢትዮጵያ እሴቶች ዬታሉ?

 “ከሰው በላይ ነኝ” ብሎ የሚያስብ ሰው የእኩልነት ወይም የደሞክራሲ ጥያቄ ሲነሳ ዉቃቢው ይነሳበታል። አንዳንድ ሰዎች ወይም ቡድኖች  በድሮ ስርዓት የገነባች ኢትዮጵያን አቆይቶ ለዘለዓለም ለማኖር ይፍጨረጭራሉ።

እነዚህ የድሮ ስርዓት ናፋቂዎች ካለ አማርኛ እና ካለ አረጓዴ ቢጫ ቀይ ቀላማት ባዲራና ምንም ነገር ሚዛን አይደፋላቸውም። አዲሱ የኢትዮጵያ  ጠ/ሚ ዶ/ር አብይ አህመድ  በሄዱበት የአከባቢው ወይም የክልሉ የስራ  ቋንቋ  በአምቦ ኦሮምኛ በመቀሌ ደግሞ ትግርኛ መናገራቸው እነዚህ የድሮ ስርዓት ናፋቂዎች “የአማርኛ መብት ተጥሰዋል” በማለት ኡ አሪ (ያዙኝ-ልቀቁኝ) እያሉ ናቸው። እነዚህ ሰዎች  የአንድነት ኃይል ነን  እያሉ   ፀረ-አንድነት  መሆናቸውን ያውቁ ይሆን?  ዛሬም በትላንትናው ቦታ ባለንበት እንሂድ ነው ጫወታዉ?

“ኢትዮጵያ ለዘለዓለም ትኑር” በማለትም ይጨፍራሉ ነገር ግን 80 ብሄር-ብሔረሰቦቿን ያላካተተች ኢትዮጵያ እንኳን ለዘለዓለም መኖር ቀርቶ ለ50 ዓመታት መኖር አትችልም። ኢትዮጵያ የ80 ብሄር ብሔረሰቦች ስብጥር ናት እንጂ የአንድና የሁለት ብሄር ባህል፣ ሃይማኖት፣ ቋንቋ፣ እሴት፣ ወዘተ አይደለችም። 

ኢትዮጵያ ብዙ ብሄሮችን ሲታገል ቆይታለች። ኢትዮጵያ በተለይ የኦሮሞን ሕዝብ ካገለለች ሞቷን አፋጠነች። ከጥቂት ቡድኖች በስተቀረ አማርኛ ብቻ የምትናገር ኢትዮጵያ በድሮ አኳኻን ከቀጠለች የኢትዮጵያ እድሜ አጭር መሆኗ እራሷ ኢትዮጵያ የተረደች ትመስላለች። ለመስቀል ያልሆነች ቀሚስ ትበጣጠስ እንደተባለችም ኦሮሞንም ጨምሮ ለሌሎች ብሄር ያልሆነች ኢትዮጵያ….እናንተ እራሳችሁ ባዶውን ቦታ ሙሉት።

                                ዳንኤል ባሪሶ አሬሪ ነኝ።

ሁሉም ብሄሮች በተሳተፉበት በድሮ ሥርዓት የአማራ ሕዝብ ብቻውን የሚወቀስበት ምክንያት የለም! “ከአያጅቦ ታሪክ” ቁራኛነት ተላቀን ከወያኔ እንላቀቅ!

ያለፈው አልፏል፣ ታሪክ ነው። ታሪክ እንደ ታሪክነት መጥፎም ጥሩም አለው። በድሮ ሥርዓት ውስጥ  አማራ ብቻውን ያደረገ አንድም ነገር የለም። ሁሉም ብሄሮች በሞላ ጎደል ተሳተፈውበታል፣ ልክ እንደ የዛሬው የወያኔ ሥርዓት።  ወያኔም ዛሬ እያኖረ ያለ ከኦሮሞ፣ ከአማራ፣ ከሶማሌ፣ ከአፋር፣ ከደቡብ፣ ወዘተ እያስተባበሩ ባላያችን ላይ እያስኖሩ መሆኑ ታርክ አይደለም ባይናችን የምናየው ነው። ወያኔ ትግሬ ብቻ አይደለም፣ የሥርዓቱ ተባባሪ ሁሉ ወያኔ ነው። ወያኔ ባጠፋ የትግራይ ሕዝብም መጠየ የለበትም።

ሕዝብና ሥርዓትን መለየት አስፈላጊ ነው። በተመሰሳይም ሁሉም ብሄሮች በተሳተፉበት በድሮ ሥርዓት የአማራ ሕዝብ ብቻውን የሚወቀስበት ምክንያት የለም። ሥርዓቱ  ለተወሰነ ብሄር ልያደላ ይችላል። ሆኖም ግን ሥርዓትና ሕዝብን መለየት አለብን። ወያኔም ዛሬ “ነፍጠኛ” እያለን የታሪክ ነቀርሳ ሆኖብናል። ወያኔ እራሱ ነፍጠኛ አይደለም ወይ? ነፍጠኛ ማለት በነፍጥ (በጠበንጃ)የገዛ ሰው እስከሆነ ድረስ ወያኔ እራሱ የዛሬ ነፍጠኛ ነው። ከትላንት ነፍጠኛ የሚለየው በይስሙላ ፌዴራሊዝም ሰዎች በራሳቸው ቋንቋ በመማራቸውና በመስራታቸው ብቻ ነው።   አምላክ አያደርገውና ከዚህ በኋል በነፍጥ የሚመጣም ካለ እርሱም ነፍጠኛ ነው!

በኢትዮጵያ የመንግስት ሥርዓት ታሪክ ውስጥ ዘርኝነትና የአገር ዝርፊያ በወያኔ ዘመን ነው ጣራ የነካ። የመንግስት ቁልፍ ቁልፍ ስልጣን እና የአገር ሀብት ከሚልሊክ ዘመን አንስቶ እስከ ደርግ መንግስት ድረስ መቼ በአንድ ብሄር ብቻ ተያዜ? በማን የመንግስት ዘመን ነው የኢትዮጵያኖች ክብር በመዋረድ አረቦች በሴት እህቶቻችን ላይ የተጫቱት እንዲሁም ሴቶቻችንና ወንዶቻችን የአረቦች ባሪያ የሆኑት?  ዬትኛው የኢትዮጵያ መንግስት ነው ኢትዮጵያኖች ከመንግስታቸው ሲሸሹ በአሸባሪወች እንደ በግ የታሩዱና በባህርና በውቂያኖስ ውስጥ የዓሳ እራት የሆኑ?   ዬትኛው የኢትዮጵያ መንግስት ነው የብሄር ግጭት የምሰብክ ግጭቱን የስልጣን እድሜ ማራዘሚያ የሚያደርግ ከወያኔ በስተቀር? 

ዬትኛው መንግስት ነው ጥላቻን እየሰበከ ጥላቻውን ደግሞ ሲንቅ በማድረግ የኖረበት ያለ ወያኔ በስተቀር? ዬትኛው መንግስት ነው የሕዝብ ለሕዝብ ቅርርብ ያንቦቀቦቀው ያለወያኔ በስተቀር? ዬትኛው የኢትዮጵያ መንግስት ነው የኢትዮጵያን ስልጣንና ሀብት በቤተሰብና በቤተዘመድ ተከፋፍሎ የገዛ ያለ ወያኔ በስተቀር? እና ወዘተ። አሁን ግን አዲስ ታሪክ እንስራና ታሪክን በበጎ እንለውጥ።  የታሪክ ነቀርሳ የሆነ ወያኔን አጥፍተን ታሪክ እንቀይር። ታሪካችን እንድቀና ወያኔ አይፈልግም። “ከአያጅቦ ታሪክ” ቁራኛነት ተላቀን ከወያኔ እንላቀቅ!

           በዳንኤል ባሪሶ አሬሪ ታህሳስ 7,2018 ዓ.ም.

Gaaffii: OPDO, Dhabbilee Siyaasaa fi Aktiivistoota Oromootiif.

Gaaffii: OPDO’f.

Ø Yeroo amma Woyyaaneen woraana isii Oromiyaa keessatti bobbaastee Oromoo lafarraa fixxu OPDO walitti bu’iinsa maaliif jetti?

Ø Woyyaaneen Oromiyaa keessatti yakkaa yoo hojjattu “seeraan ilaallaa” jedhan worri OPDO, seeraayyuu Woyyaane cabsaa jira; akkasuma manni mutiille Woyyaanetti harkaa qaba waan ta’eef, seeri isaan ilaalaniin kun kam? Woyyaaneen Oromiyaa seenanii seera cabsuun dura, Woyyaanuma Oromiyaa keessa maaliif fidan yookiin eeyyaman? Ofiif biyya bulchuu dhadhabanii daboo/jigii/guuza Woyyaanee yaammatan moo tunuu maal?

Ø  OPDO tooftaaf dubbii afaanii jijjiiratte moo, tooftaa Oromoo fayyadu jijjiiratte?

Ø  OPDO’n dhugumaan Woyyaanee wajjiin waldhabdee jirti moo sobdee waldhabdee?

Ø  OPDO Obbo Lammaa Magarsaa kun dhuguma haasawa afaaniirra kan darbe, gochaan Oromoo cinaa dhaabbachaa jirtii?

Ø ‘Sabboonummaan’ OPDO kan yeroo ammaa kun, ilaalcha ABO ittiin rukutuuf moo, dhugumatti Oromoo bilisa baasuuf?

Ø  Ummata Oromoo kan bulcha jiru OPDO dha; ummataan tasgabbaa’a jedhaniinii, erga ummanni tasgabba’ee duuba waraana itti bobbaasuun kun maal?  Ummanni OPDO dhaga’ee tasgabbaa’e haa jennuu mee; “woraanaan walitti bu’e” jechuun kun maal? Oromiyaan dirree waraanaati moo?  Ummanni Oromoofi Poolisiin Oromiyaatuu kunoo waliif galanee, woraanni Woyyaanee hoo  maal fuudha Oromiyaa keessaa?   

Ø Yeroo Oromoo Abdi Ille adabbii seeraatiif eeguutti, gaafa Woyyaaneen Abdi Illeetiif badhaasa waancaa kenniteef Oromoon ‘qurxii’ isaa beekateera. OPDO’n hoo ‘qurxii’ isii hin beekkanne moo, jara ABDII ILLEE badhaase san duubaan jirti? OPDO, mee yeroo amma kana dubbii keessan kana uummanni dhugaa fi dhara ta’uu isii akkamiin adda haa baafatuutii?

Ø Yeroo Woyyaaneen Oromoo lafarraa fixaa jirtu kana, OPDO’n dhaabbi yookiin murtee isii maaliif uummataaf hin ibsinee? OPDO’n amma gara ummataa jirti moo fakkeessuun gama Woyyaanee jirti?

Ø  OPDO’n dhugumaan yoo gara Oromootti deebitee jiratte, maaliif badii Woyyaanee kana akka nama maqaa haadha soddaa lagatuutti maqaa Woyyaanee lagatte, “KIRAA SASSAABDOOTA, KONTIROOBAANDISTOOTA…” jechuun haasoftii? Tooftaa…jedhu, tooftaan kun hujiirra kan oolu erga Oromoon lafarraa dhumeen duubaa? Ergasuu tooftaan kun amma Oromoo fayyadaa jira mooree, Oromoo miidhaa jiraa?

Ø Yoo akka afaaniitti, Oromiyaan OPDO’n kan bultu taate, Agaazii maaliif Oromiyatti galchan? Yoo beekamtii fi fedhii isaanii malee woraanni Woyyaane kan gara Oromiyaa gale ta’e, waan biraatuu afaaniin bulleessanii kan woraana Woyyaanee kanarraa maaliif irraa dubbatuu dhiiste OPDO’n?

Ø Sochii dinaagdeefi daldala hundaa Woyyanetti harkaa qaba waan ta’eef, maallaqni maqaa gargaarsaatiin guurame kun deemee-deemee kaazinaa Woyyaanee kan seenuufi gara galee miidhaa Oromoo irratti kan dhaqqabsiisu yoo ta’e hoo?  “Oromoota naannoo Somaalee irraa buqqa’an gara Somaaleetti deebisnaa” jechuun, maallaqa guurame ABDII ILLEEtiif  dhaqaa kennaa jechuu hin ta’umoo?

Ø “OPDO’n osoo kan jijjiirama dhugaatiif qophooftee jiraatte badii tokko malee kan hidhaman, hoggatoota siyaasaa Oromoo qabsoo karaa nagaa jedhanu, Dr. Mararaa Guddinaatiifi Obbo Baqqalaa Garbaa faa  hidhaarraa akka hiikkamaniif dhiibbaa gootii” namoonni jedhan hedduudha. OPDO’n Obbo Lammaa Magarsaa akka Dr. Mararaa Guddinaatiifi Obbo Baqqalaa Garbaa faa  hiikaman garaa isaaniirraa ni fedhanii?

Ø Haasawa Obbo Lammaa Magarsaa kana “bubbullee ilaallaa” jechuun kun, yeroon bubbulanii ilaalan hin dabarree?

Ø OPDO’n kaleessaa Kaayyoo Oromootiif miti, kan hundoofte. Ammaayyuu hanga olaantummaan Woyyaanee jirutti dantaa Oromoo tiksuu hin dandeettii? OPDO’n olaantummaa Woyyaanee cabsite moo, afaaniin cabsaa gochaan olaantummaa Woyyaanee tiksaa jirti?

Ø  “OPDO filannoo lama qofa qabdi. Tokko akkuma afaaniin jedhaa jiran, Woyyaaneerraa citanii ummata Oromootti galuu. Gaafa filannoo jalqabaa kana filatane, Woyyaaneen waldhaban. Gufuu bilisummaa Oromoo ta’uun hafee, qaama qabsoo bilisummaa Oromoo taati OPDO’n” kan jedhan hedduu. “Filannoon Lammeessoo ammoo, tooftaa jijjiirachuun damma afaan dibatanii akkuma baran ummata Oromoo gufuu itti ta’uun fixchiisaa jiraachuu. Kana kan godhan yoo ta’an, yeroo dhihoo keessatti sobni isaanii itti barame ummanni Oromoo yeroo dhumaatiif Woyyaaneefi OPDO ille waluma faana ka’ee balleessa. Osoo onneefi kutannoon jiraatte OPDO’n filannoo tokkeessoo irratti yeroon seenaa hojjattu ammaa” warri jedhanille jiran. Ummanniifi miseensonni OPDO hoo yaada kana akkamitti ilaalaa?

Gaaffii: Dhabbilee Siyaasaa fi  Rogeeyyii (Aktiivistoota) Oromootiif.

Ø “Dararaa Woyyaaneen ummata Oromoo irraan gahaa jirtu, adda durummaan kan komatamuu qabu, hoggantootaa dhaabbilee siyaasaa Oromooti. Hoggantoonni kunneen silaa garaa garummaa jidduu isaanii xumuratanii, kaan woliifuu obsanii, kaan woliifuu dhiisanii yeroon tun silaa yeroo ormaayyuu  fira godhatanii woyyaanee qofarratti qabsa’uu qaban turan. Amma garuu wanti argaa jirru faallaadha. Jarri  kun, yeroo Woyyaaneen ummata Oromoo lafarraa fixaa jiran kana yoo woliif hin galin, yoom waliif galuuf deemanii?” gaaffiin jettu hawaasa baldhaa keessa jira. Dhaabbileen siyaasaa gaaffilee kana akkamitti ilaalan?

Ø  Aktiivitoonni yookiin rogeeyyiin Oromoo biyya baqaa jiranille, daanduma dhaabbilee siyaasaa Oromoo maaliif qabatanii, maaliif walii hin galle?

Ø Diyaaspooraan qabsoo fi tokkummaa Oromootiifi riqicha moo farra? Akkamiin riqicha ta’aa,  akkamiin ammoo farra qabsoo Oromoo ta’a diyaaspooraan.

Ø Dhaabbileen siyaasa Oromootiifi aktiivistoonni Oromoo ummata garamitti oofaa jirtan? Kuun hiriira bahaa jedha, kuun keessan hiriira dhaabaa jedha, isii Oromoo kana isin garam oofaa jirtan?

Ø Ilaalchaafi filoosoofii siyaasaa irratti waldhabuun quufaafi badhaadhina. Amma quufaa badhaadhina keessa hin jirru, garbummaa irra darbamee duguuggaan sanyii Oromoo irratti raawwatamaa jira. Tan filoosoofii siyaasaa bulfannee itti deebinaa, tan bilisummaa tanarratti dhaabbileen siyaasaatiifi rogeeyyonni maaliif irratti woliif galuu dhabanii? Oromoof jecha woliigaluu dadhaban moo ofittummaa isaaniitiif jecha woliif galuu dadhabanii?

Ø  ‘Toofta, toofta’ jechuunis gaarii ta’e, garuu tooftaan kun yoom Oromoo dhaqqaba, erga Oromoon lafarraa dhumeen duubaa?

Ø “Siyaasni miiraan hin oofumuu” jettan, yoo Woyyaaneen duguuggaa sayii waqtuma waqtiidhaan Oromoo irratti raawwattu, miirri  Oromoo Oromoof hin aarre miira Oromooti.

Ø  Daamuun waan nama hin iddineef namoonni guyyaa waareetiitin ibiddaafi aara malee dhaqanii damma isii jalaa qotatan. Kinniisni waan nama idduuf ammoo, ibiddaafi aara qabatanii lafa qabbaneeffatanii dhaqanii damma kanniisaa baafatan. Oromoo kanaan hanga yomii kanniisa hin ta’inaa, daamuu ta’aa jettaniin?

Ø Kan qawwee jedhuufi kan karaa nagaa jedhu, namuu waan itti fakkaateen Woyyaanee irratti dhagaa darbuu malee, maaliif dhagaa walitti darbanii?

Ø Ergamoota Woyyaaneetiifi ergamoota gareewwaan Oromoo hanga addaan baasuu wollaalanitti keessumattu biyya alaa kanatti maaliif walirratti duultanii yookiin duulchisanii?

Ø Qabsoo Oromoon gaggeessaa jiru kanarratti, daa’immaan dabalatee hirmaannaa waan qabaniif, wal-galateeffachuun garuma fuula duraatti qabsoo oofuu malee, qabsoo oofuu irratti maaliif waljibbina yookiin wolqoxxisnaa?

Ø “Karri abbaan dhibbi cufu banaa bulaa” jedha Oromoon. Qabsoo iddoo dhibbatti hiranii maaliif Oromoo humna dhoowwanii?

Ø  Waldhabiileen dhaabbilee siyaasaa jidduu jirtu kan kaayyoo Oromoo fi Oromiyaati caala moo kan gareefi fedhii aangootti caalaa?

Ø  Faranjiin, “dhaabbileen siyaasaa Oromoo ofiifuu waliigalanii ummata isaanii qabachuu hin dandeenne, biyya akkamiin bulchuu danda’anii?” gaaffi jettu kan isin irratti kaasanu akkamiin jalaa bilisa of baastu mee?

Ø  Oromoon diyaaspooraa gaafa gosaa fi amantaan woldorgommii keessa seene, Somaalee gosaan wal-loluun biyya diigde akkamitti ilaaltan.....?

Daniel Bariisoo Areeriitiin, Muddee 12, 12, 2017.